Biologie

In de onderbouw lijkt biologie wel een beetje op aardrijkskunde en geschiedenis.

In het boek staan korte, bondige teksten met daarbij een aantal opdrachten. Bij de meeste van die opdrachten kan je het antwoord uit de tekst halen. De meeste leerlingen die zich inspannen, die zorgvuldig kunnen lezen en tijdens de les hun ogen en oren goed de kost geven, halen op biologie in de onderbouw met redelijk gemak een zeven of een acht.

Biologie in de bovenbouw is anders.
Op de universiteit en op het HBO is biologie een exact vak, net als scheikunde, natuurkunde en wiskunde. Aangezien op een middelbare school de leerlingen pas echt scheikunde en natuurkunde krijgen vanaf de derde klas, kan het vak biologie in klas één en twee geen gebruik maken van bijvoorbeeld scheikundige kennis. In de bovenbouw kan en moet dat wel.

Biologie beschrijft de wereld om je heen, de levende wereld.

Als je opstaat en uit bed stapt, en wie weet naar de wc gaat om een plas te doen, dan ben je bezig met biologie. Je gebruikt spieren om te bewegen, je gebruikt je hersenen om opdrachten te geven aan je spieren, om te denken, om keuzes te maken. En je nieren hebben ’s nachts urine geproduceerd. Bij biologie bestudeer je het functioneren van een organisme, bijvoorbeeld een mens, en kijk je zeer zorgvuldig naar de werking van alle inwendige organen, zoals de spieren, de hersenen en de nieren.

Op dit moment leven we in een nogal vreemde periode met een pandemie. Het Coronavirus is er inmiddels in allerlei varianten, mutaties, en als je de ziekte misschien hebt, dan moet je een test, een PCR-test.

Bij biologie bestudeer je ook het onderwerp DNA. Wat is DNA? En wat is een mutatie? Wat is PCR? En hoe kan je PCR gebruiken voor een Coronatest? De PCR-techniek wordt in het normale leven gebruikt bij forensisch onderzoek en om te onderzoeken of mensen familie van elkaar zijn, het zogenaamde stamboomonderzoek. En nu we het toch over Corona hebben, bij biologie bestudeer je ook het menselijke immuunsysteem. Wat is een immuunsysteem? Wat zijn die antistoffen waar ze het de hele tijd over hebben? En hoelang blijven die antistoffen normaal gesproken in iemands bloed?

 

Je bent nu een stukje tekst over biologie aan het lezen. Misschien kies je biologie en misschien ook niet. Terugkomend op dat lezen, dat doe je met je ogen. Ogen zijn een soort fototoestellen of filmcamera’s die continu opnames maken van jouw omgeving. In ogen zitten lenzen waarmee je kunt scherpstellen. Er zit ook een soort van diafragma in waarmee je de hoeveelheid invallend licht kan regelen. Hoe kan het dat je diepte kan zien? En dat sommige mensen kleurenblind zijn? Hoe verwerken je hersenen al deze informatie? En hoe kan het dat je bij het lezen van het woord olifant, een helder beeld hebt waarover dat gaat: een prachtig groot, grijs beest met een lange slurf. Bij biologie leer je van alles over onze zintuigen en ons zenuwstelsel. Hoe kan het dat je door een paracetamolletje even geen pijn meer voelt?

Biologie is een vak met een grote maatschappelijke relevantie, denk alleen al maar aan alle beroepen in de medische sector: KNO-arts, trauma-arts, oncoloog, fysiotherapeut, tandarts, anesthesist, verpleegkundige, verloskundige, logopedist, farmaceut, apotheker, psychiater, kinderpsycholoog, diëtist, sportarts, dierenarts, veearts, klinisch geneticus, revalidatie-therapeut, professional op het gebied van de ergonomie. Voor veel studies is biologie wenselijk of zelfs verplicht. 

Maar biologie gaat verder dan het ziekenhuis en de geneeskunde. Bij biologie bestuderen we ook aspecten van de natuur en het milieu. Bij natuur en milieu denken veel mensen al snel aan Greenpeace of GroenLinks en dan hebben ze een duidelijke mening. Ze zijn voor of tegen. Maar denk eens aan de Brexit. Een van de laatste bespreekpunten van de Brexit betrof de visserij. Veel Europese vissers, waaronder veel Nederlandse vissers, vissen in Engelse wateren, in het Engelse deel van bijvoorbeeld de Noordzee. Waarom? Zit er in onze zee geen vis? Of zit daar geen vis meer? Het bestuderen van populaties, hoeveel dieren er van één bepaalde soort zijn, is een taak van biologen. Het adviseren van de overheid bij keuzes tussen meer asfalt of meer natuur is een taak van biologen. Waarom zou je zeldzame plantjes of dieren moeten beschermen? Waarom mag je maar zoveel vissen vangen?

Voor de Coronacrisis was er de stikstofcrisis, een groot probleem voor onze overheid, voor de boeren, voor de luchtvaart en zelfs voor de bouwsector. Bijna iedereen heeft er wel een mening over, maar wat zijn de feiten? Kent iedereen de feiten? Wat is deze ‘stikstof’ waar het om gaat? Waarom is die zo slecht? Of is die wel zo slecht?

Tot slot nog wat zakelijke informatie.

Bij biologie in de bovenbouw gebruiken we zowel op de HAVO als op het Vwo de methode Biologie voor Jou. In HAVO 4 en 5 heb je vier lesuren biologie in de week en in Vwo 4, 5 en 6 heb je per week 3 lesuren. Alle toetsen in de bovenbouw zijn schoolexamens, dus al vanaf je eerste toets ben je bezig met het opbouwen van jouw examendossier.

De lessen worden voor een groot deel gevuld met het uitleggen, bespreken en illustreren van de lesstof. Daar waar mogelijk en wenselijk wordt een deel van de stof uitgelegd, geïllustreerd of getoetst met behulp van een practicum. Hierbij moet je denken aan werken met een microscoop, werken met petrischaaltjes en glaswerk, maar ook aan anatomische practica zoals bijvoorbeeld het snijden in een varkenshart of een oog. Dat snijden lijkt in eerste instantie een beetje griezelig of zelfs vies, maar vrijwel alle leerlingen zijn na afloop zeer enthousiast en vol bewondering en verwondering over deze mooie en leerzame ervaring. Een echt hart, met kleppen en bloedvaten is echt heel wat anders dan zo’n model van plastic of een illustratie in blauw en rood in het boek.

Het vak biologie zit standaard in het profiel Natuur en Gezondheid. Veel leerlingen met het profiel Natuur en Techniek kiezen biologie er expres bij, omdat ze daarmee de grootste keuze behouden voor wat betreft hun vervolgopleiding. Voor veel vervolgopleidingen in de exacte hoek zijn de vakken natuurkunde en wiskunde B, en vaak ook biologie verplicht.

Op de HAVO kan je biologie ook kiezen met de profielen Cultuur en Maatschappij en Economie en Maatschappij. Biologie zonder scheikunde en natuurkunde kan best, zolang je het zelf echt een leuk en interessant vak vindt en zolang je bereid bent en bereid blijft om je ook echt in te zetten voor het vak.

Succes met kiezen en misschien tot volgend jaar in de klas. 

De sectie biologie.